Dr Michael H. Stone jest autorem książki Anatomia Zła, która ma odpowiedzieć na odwieczne pytanie „dlaczego człowiek jest zły”. Czy warto zapoznać się z tym tytułem?

Dr. Michael H. Stone jest wiodącym głosem w dziedzinie psychiatrii sądowej oraz profesorem w College of Physicians and Surgeons na Uniwersytecie Columbia. Jest także autorem ponad 200 publikacji specjalistycznych i dziesięciu książek. Poza osiągnięciami naukowymi dr hab. Stone jest znany opinii publicznej jako były gospodarz serialu „Most Evil ” na Discovery Channel. Jego specjalistyczną wiedzą zainteresowały się także największe media, takie jak The New York Times, Psychology Today i CNN.

Czy niektórzy ludzie po prostu rodzą się źli? To dręczące pytanie dr Michael H. Stone zadaje w swojej książce – Anatomia zła. Ta oferuje tak samo fascynującą, jak i przerażającą podróż do umysłów seryjnych morderców. Opierając się na szczegółowych biografiach ponad 600 przestępców, autor konstruuje mrożącą krew w żyłach, 22-stopniową hierarchię złych zachowań. Siła tej książki tkwi jednak bardziej w studiach przypadków, niż w nowych i przełomowych teoriach. Analizowanie takiej ilości przestępców jest z pewnością interesującą lekturą, jednak podstawowe spostrzeżenia psychologiczne mogą wydawać się znajome osobom już dobrze zaznajomionym z prawdziwą przestępczością.

Moim zdaniem wielostopniowa skala zła stworzona przez dr Stone jest bardzo uproszczona i obiektywna – stworzona głównie na rzecz pisanej książki. System ocen jest arbitralny i mam wrażenie, że służy przede wszystkim jako narzędzie organizacyjne tekstu. Postawienie obok siebie Teda Bundy’ego i Eda Kempera jest nieco przesadne i nikt nie będzie w stanie wmówić mi, że są na tym samym poziomie zła. Taki jest jednak urok obiektywizmu.

True crime pasjonowało mnie od zawsze, zwłaszcza od strony psychologicznej. Tę pasję spotęgowały u mnie zajęcia z kryminologii na studiach prawniczych i co jakiś czas lubię porzucić książkowy świat fantasy na rzecz książek o prawdziwych przestępcach. Chętnie poznawaję opinie autorów na dane tematy, czekam na kolejne szczegóły, których wcześniej mogłam nie zapamiętać. Anatomia zła szczegółowo zagłębia się w kwestię zła – Dr Stone ustalił, że zło nie jest jakąś wrodzoną cechą, ale raczej konsekwencją różnych czynników. Odwieczna debata na temat wychowania i środowiska zajmuje centralne miejsce w tej książce. Autor bada jak religia, media i społeczeństwo kształtują nasze postrzeganie zła i jak notoryczni zabójcy pasują do przyjętego schematu.

Czasem też lubię „posprzeczać się” z autorem na poglądy. Dr Stone wykracza poza uproszczoną etykietę „zła” i próbuje zaoferować naukowe spojrzenie w umysły brutalnych przestępców. Szkoda, że robi to generalizując i upraszczając wiele czynników, czasem stosując dawno przyjęte opinie, z którymi ciężko mi się zgodzić. W pewnym momencie autor zasugerował, że seryjni mordercy atakują kobiety, ponieważ zaczynają od zabijania kotów o „pięknych kobiecych twarzach”. Ciężko mi wyjaśnić skalę swojej konsternacji. Nie powiem, książka przedstawia kilka interesujących pomysłów, jednak niektóre wydają się nieco przestarzałe.

Autor nie bierze pod uwagę jak jego własne pochodzenie, zdobyte w pracy doświadczenia, ale także i uprzedzenia mogą wpłynąć na interpretację informacji. To szczególnie robi się widoczne w kwestiach rasowych, płci i seksualności. Na przykład, rosnącą liczbę morderstw przypisuje zwiększeniu praw kobiet, nie podając solidnych dowodów. Pomija także możliwość, że w poprzednich epokach występował wyższy wskaźnik przestępczości, który po prostu nie był zgłaszany (albo zgłaszany przez osoby uznawane przez ówczesne władze, za „nierzetelne”).

Przy tym całym narzekaniu ktoś może pomyśleć, że książka wcale mi się nie spodobała. Po pierwsze, trochę ciężko mi przechodzi przez gardło powiedzenie, że książka o takiej tematyce jest „świetna”, czy też „fajna”, itp. Anatomia zła to pozycja z ciężkim tematem, ale dobrze się ją czyta. Nie ma za zadanie przysporzyć zabawy, tylko pewnej wiedzy, czy perspektywy na niektóre kwestie. Fakt, smaczku dodają nawiązania do Boskiej Komedii Dantego, sprytnie wiążąc kolejne pieśni ze stworzoną skalą zła, co trochę odrywa książkę od typowej, akademickiej pozycji. Po drugie, podoba mi się kiedy lektura każe mi myśleć i analizować. Mogę korzystać z własnej wiedzy i prowadzić z autorem swoistą dyskusję na przedstawiane tematy.

Nie uważam też, że Dr Stone w jakiś sposób się myli; wydaje mi się jednak, że za dużo generalizuje i niektóre sprawy po porostu pomija. Książka zagłębia się w dwie kluczowe cechy osobowości, które definiują spektrum zła – narcyzm, czyli całkowite lekceważenie cierpienia innych oraz agresję – chęć zadawania bólu i posiadania kontroli. Dr Michael H. Stone bada, jak te cechy mogą łączyć się z czynnikami takimi jak dojrzewanie, środowisko i choroba psychiczna, tworząc niestabilną mieszankę, która może prowadzić do przerażających czynów. Anatomia zła nie skupia się jednak wyłącznie na tym źle. Doktor bada potencjał zapobiegania oraz resocjalizacji. Argumentuje, że rozumiejąc pierwotne przyczyny zła, możemy lepiej przewidywać i potencjalnie interweniować, zanim przemoc się rozwinie.

Przy analizowaniu nazwisk jak wspomniany już Bundy, czy jak Charles Manson, dr Stone nie tylko opowiada o przerażających szczegółach ich spraw, także dodatkowo zagłębia się w pytanie „dlaczego”, przez co buduje (dość i czasem) przekonujące argumenty o swoich teoriach na temat początków złego zachowania. Stone stawia liczne pytania: czy zło można „wyleczyć”? Jak zmiany społeczne wpływają na nasze postrzeganie zła? Co naprawdę definiuje czyn jako zły? Przy tym należy również pamiętać o uwadze autora, że samo zło jest zdefiniowane kulturowo i ciągle ewoluuje – niegdyś normy społeczne uznawały pewne czyny (obecnie penalizowane) za dopuszczalne.

Anatomia zła jest ciekawą pozycją pracy naukowej z zakresu psychologii kryminalnej. Autor stara się zaoferować naukowe spojrzenie na umysły brutalnych przestępców, rozkłada ich życie na czynniki pierwsze i zagłębia się w najdalsze zakątki mózgu psychopatów. To wciągająca lektura i będzie idealna dla każdego, kto interesuje się tematem zbrodni. Ta książka sprawi, że pomyślisz. Niezależnie od tego, czy zgadzasz się z wnioskami autora, czy nie, Anatomia zła z pewnością wywoła ożywioną pracę mózgu.

Zobacz teżKsiążki Dark Academia – czym są?

Egzemplarz recenzencki książki otrzymaliśmy od Wydawnictwa Filia – dziękujemy!