Czy kiedykolwiek byłeś w miejscu, które wydawało się znajome, a mimo to było w jakiś sposób niepokojące? To uczucie, które trudno opisać słowami, ale które wielu zna. Możesz je odczuć w starym centrum handlowym, w pustym korytarzu szkoły po godzinach lekcyjnych albo w hotelowym lobby, gdzie światło pada pod dziwnym kątem. Tego typu doświadczenia są powszechne, ale rzadko analizowane. Często je ignorujemy, uznając za chwilowy dyskomfort, tymczasem to one tworzą fundament zjawiska, jakim są Backrooms i przestrzenie liminalne.
To właśnie to osobliwe poczucie deja vu, pomieszane z niepokojem i niejasnym lękiem, kieruje naszą uwagę ku tym nietypowym przestrzeniom. Psychologia określa to zjawisko jako efekt liminalności – przebywania w przestrzeni przejściowej, w której nie obowiązują tradycyjne reguły naszego codziennego świata. Właśnie w takich chwilach może pojawić się wrażenie „przeniknięcia” do innego wymiaru, w którym wszystko wygląda znajomo, a jednak nie do końca tak, jak powinno. Wtedy rodzi się pytanie: czy to tylko gra naszej wyobraźni, czy też rzeczywiście doświadczamy czegoś więcej?
Czym są Backrooms? Wstęp do niekończących się korytarzy
Wyobraź sobie miejsce wyglądające jak puste biuro z lat 90., o żółtych ścianach, wilgotnym dywanie i buczeniu jarzeniówek. Teraz pomnóż to przez nieskończoność. To nie metafora – tak właśnie opisywane są Backrooms, przestrzeń istniejąca poza naszym światem, pozornie banalna, lecz w rzeczywistości pełna grozy. Ten przerażająco nudny krajobraz stanowi coś w rodzaju cyfrowej wersji piekła, w którym człowiek traci poczucie czasu i rzeczywistości.
Z pozoru Backrooms są nudne i monotonne, ale to właśnie ta monotonia jest kluczem do ich przerażającego uroku. Brak okien, drzwi i jakiegokolwiek punktu odniesienia sprawia, że każdy, kto się tam znajdzie, doświadcza uczucia zatracenia. Co więcej, ta przestrzeń nie podlega zwykłym prawom fizyki – może zmieniać się w nieprzewidywalny sposób, zapętlać, rozszerzać się lub kurczyć. Niektórzy opisują Backrooms jako koszmarną wersję snu, z którego nie sposób się obudzić. Inni twierdzą, że to metafora internetowego przeciążenia – miejsca, gdzie zbyt wiele danych zderza się w jednym punkcie.
Początki fenomenu: jak powstały Backrooms?
Historia Backrooms zaczęła się od jednego anonimowego posta na forum 4chan w maju 2019 roku. Pewien użytkownik poprosił innych o wrzucanie zdjęć, które „czują się nie tak”. W odpowiedzi inny internauta opublikował słynne zdjęcie żółtej, pustej przestrzeni z jarzeniowym światłem. Do fotografii dołączył opis, który z czasem stał się klasykiem internetowego horroru: „Jeśli nie będziesz ostrożny i wypadniesz z rzeczywistości w nieodpowiednim miejscu, trafisz do Backrooms, gdzie jest tylko zapach starego, mokrego dywanu, szaleństwo mono-żółci i sześćset milionów mil kwadratowych losowo połączonych pustych pomieszczeń.” W ten sposób narodziła się legenda.
To, co zaskoczyło społeczność internetową, to błyskawiczna ewolucja tego pojedynczego obrazu w pełnoprawny mit. Zaledwie kilka dni po publikacji zaczęły pojawiać się nowe poziomy, opowiadania, a nawet rysunki i animacje przedstawiające „życie” w Backrooms. W bardzo krótkim czasie powstała cała mitologia, w której każdy użytkownik mógł dołożyć swoją cegiełkę. Od tej pory Backrooms przestały być tylko zdjęciem – stały się kolektywnym snem internetowej społeczności, której niepokój został ujęty w bardzo konkretne, choć nierzeczywiste formy.
Poziomy Backrooms – czyli coraz głębiej w niepokój
Choć na początku Backrooms były jedną przestrzenią, fani bardzo szybko zaczęli tworzyć kolejne poziomy. Najczęściej opisywanym startem jest tzw. Poziom 0, czyli klasyczne, żółte biuro. Poziom 1 przybiera formę przemysłowych pomieszczeń, z rurami i betonowymi podłogami. Kolejne poziomy są coraz bardziej surrealistyczne: labirynty w gabinecie dentystycznym, opustoszałe szpitale, aż po nieosiągalne abstrakcje, jak tajemniczy poziom 9223372036854775807. To liczba maksymalna dla 64-bitowych systemów komputerowych i metafora nieskończoności. Każdy poziom to nowe reguły, zagrożenia i niepokojąca atmosfera.
Niektóre poziomy są nie tylko fizycznie inne, ale również niosą odmienne oddziaływanie psychologiczne. Można natknąć się na poziomy wypełnione nienaturalnym światłem, które przyprawia o ból głowy, lub takie, w których dźwięki wydają się płynąć z samych ścian. W tych światach mogą czaić się istoty – byty, które nie są do końca zdefiniowane, ale których obecność jest wyczuwalna. Niektóre z nich wydają się śledzić ludzi, inne po prostu istnieją w tle, zwiększając uczucie paranoi. Te poziomy przybierają formę mikrokosmosów grozy, gdzie każda zasada może zostać złamana, a granice między ciałem a otoczeniem zaczynają się zacierać.
Przestrzenie liminalne – granica między rzeczywistością a snem
Podobnie jak Backrooms, przestrzenie liminalne budzą w nas uczucie niepokoju. Są to miejsca przejściowe, takie jak klatki schodowe, poczekalnie, długie korytarze czy tunele metra. Nie są celem samym w sobie, lecz etapem w podróży. Gdy są opuszczone i puste, wydają się zawieszone w czasie – jakby czas nie płynął, a my tkwili w niekończącej się chwili oczekiwania. Taka forma przestrzeni ma ogromny wpływ na naszą psychikę. Nasz umysł zaczyna projektować zagrożenia, widzieć rzeczy, których nie ma, i odczuwać niepokój bez widocznego powodu.
Estetyka liminalna stała się w ostatnich latach bardzo popularna, szczególnie w mediach społecznościowych. Zdjęcia pustych, dziwnie znajomych przestrzeni zalewają TikToka, Instagrama i Reddita, tworząc cały nurt wizualny. Ludzie odnajdują w tych obrazach coś więcej niż tylko klimat horroru – widzą w nich własne wspomnienia, marzenia, a czasem też lęki, których nie potrafią zwerbalizować. Można by powiedzieć, że przestrzenie liminalne i Backrooms to cyfrowe lustro naszej podświadomości, w którym odbijają się nasze najskrytsze emocje i doświadczenia.
Tajemnicze uczucie znajomości w obcym miejscu
Czy kiedykolwiek byłeś w miejscu, które wydawało się znajome, a mimo to było w jakiś sposób niepokojące? To uczucie, które trudno opisać słowami, ale które wielu zna. Możesz je odczuć w starym centrum handlowym, w pustym korytarzu szkoły po godzinach lekcyjnych albo w hotelowym lobby, gdzie światło pada pod dziwnym kątem. Tego typu doświadczenia są powszechne, ale rzadko analizowane. Często je ignorujemy, uznając za chwilowy dyskomfort, tymczasem to one tworzą fundament zjawiska, jakim są Backrooms i przestrzenie liminalne.
To właśnie to osobliwe poczucie deja vu, pomieszane z niepokojem i niejasnym lękiem, kieruje naszą uwagę ku tym nietypowym przestrzeniom. Psychologia określa to zjawisko jako efekt liminalności – przebywania w przestrzeni przejściowej, w której nie obowiązują tradycyjne reguły naszego codziennego świata. Właśnie w takich chwilach może pojawić się wrażenie „przeniknięcia” do innego wymiaru, w którym wszystko wygląda znajomo, a jednak nie do końca tak, jak powinno. Wtedy rodzi się pytanie: czy to tylko gra naszej wyobraźni, czy też rzeczywiście doświadczamy czegoś więcej?
Społeczność, kultura i adaptacje – jak Backrooms przeniknęły do mainstreamu
Nie sposób nie zauważyć, jak ogromny wpływ na popkulturę miało powstanie Backrooms. Od krótkich opowiadań, przez animacje, aż po gry komputerowe – ta legenda rozrosła się w sposób organiczny, napędzana przez zaangażowaną społeczność. Jednym z najważniejszych momentów w historii fenomenu była seria filmów „The Backrooms” stworzona przez młodego twórcę znanego jako Kane Pixels. Dzięki realistycznym efektom wizualnym, klimatycznej muzyce i narracji rodem z horrorów lat 90., seria stała się viralem i została uznana za jedno z najważniejszych osiągnięć tzw. analog horror.
Sukces serii zaowocował zainteresowaniem ze strony branży filmowej. Studio A24 ogłosiło produkcję pełnometrażowego filmu na podstawie tej historii, co tylko potwierdza, jak bardzo Backrooms zakorzeniły się w zbiorowej świadomości. Równocześnie powstają kolejne gry, z których niektóre eksplorują nie tylko samą estetykę, ale i psychologiczne aspekty zjawiska. Przestrzenie liminalne i Backrooms stały się inspiracją dla twórców takich jak Dan Erickson, autor serialu „Severance”, czy artystów konceptualnych, którzy traktują te miejsca jako formę cyfrowego surrealizmu. A jeżeli szukasz dziwnych i niewyjaśnionych zjawisk, to znajdziesz je też w takich grach jak Alan Wake 2 czy też Control.
Wnioski końcowe – dlaczego tak bardzo nas to fascynuje?
Backrooms i przestrzenie liminalne to więcej niż moda – to współczesna forma opowiadania historii, zakorzeniona w ludzkich lękach i marzeniach. Przyciągają nas nie tylko przez swoją estetykę, ale przede wszystkim przez emocje, które wywołują. Oferują nam bezpieczne miejsce do eksplorowania strachu, samotności, a czasem nawet traumy. Jednocześnie są przestrogą – pokazują, co może się wydarzyć, gdy zbyt głęboko zanurzymy się w świat fikcji bez punktu odniesienia do rzeczywistości.
Nie ma jednej odpowiedzi, dlaczego tak wielu ludzi odnajduje się w tych niepokojących miejscach. Być może dlatego, że odzwierciedlają one nasze własne doświadczenia: korporacyjną monotonię, egzystencjalną pustkę, brak kontroli nad życiem. Albo dlatego, że przypominają nam o czymś dawno zapomnianym – dziecięcych lękach, pustych szkolnych korytarzach, snach, które wyparliśmy. Bez względu na powód, jedno jest pewne: Backrooms i przestrzenie liminalne nie znikną szybko. One już tu są. W naszych umysłach, w naszych snach – i być może, w miejscach, w które trafimy zupełnie przypadkiem.
